Wat is het effect van psychedelica op de hersenen?

Het is inmiddels bekend dat je door psychedelica te gebruiken, niet alleen gaat trippen, maar dat er nog veel meer in de hersenen gebeurt. Geestverruimende middelen als psilocybine uit paddo’s, LSD en DMT veroorzaken hallucinaties en hebben invloed op het denken, maar kunnen ook positieve effecten voor de gezondheid hebben. De laatste tijd worden deze middelen zelfs al ingezet bij verschillende psychische aandoeningen. Wat is nu precies het effect van psychedelica op de hersenen en wat hebben we hieraan?

Onderzoek naar de hersenen

Het is opvallend dat we ontzettend veel weten over de wereld om ons heen, maar dat de hersenen eigenlijk nog steeds zo onbegrijpelijk en mysterieus zijn. Ons eigen brein, dat ons in staat stelt om te fantaseren, te begrijpen en hypotheses op te stellen, is voor een groot deel nog onontdekt terrein. Gelukkig wordt er nog steeds veel onderzoek gedaan, ook naar het effect van psychedelica op de hersenen.

De interesse voor geestverruimende middelen is dan ook groeiende. Er komen steeds meer bewijzen dat stoffen als psilocybine, LSD en DMT positieve effecten op de hersenen kunnen hebben. Om helder te kunnen krijgen wat deze effecten zijn, is het ook handig om meer te weten te komen over de structuur van het brein. Daarover lees je hieronder meer.

Het Default Mode Network

De hersenen zijn een orgaan, maar het is belangrijk om te begrijpen dat deze grijze massa bestaat uit verschillende gebieden. Elk gebied heeft zijn eigen specialisatie en houdt zich bezig met specifieke taken. Al deze gebieden zijn met elkaar verbonden en vormen zo verschillende netwerken. Een van die netwerken is het Default Mode Network (DMN). Het DMN  wordt voornamelijk actief als we aan het rusten zijn, wanneer we piekeren, nadenken over het verleden of de toekomst of met onszelf in gesprek zijn. Op het moment dat we weer iets anders gaan doen, waar we onze volledige aandacht voor nodig hebben, wordt het DMN minder actief en komen andere netwerken in actie.

Wanneer het DMN geactiveerd is, ben je dus bezig met introspectie en zelfreflectie. Dit netwerk wordt gerelateerd aan de vorming van een eigen identiteit, wanneer je een innerlijke dialoog voert of zelfkritiek hebt. Het is een essentieel aspect voor een stabiel zelfbeeld, voor het feit dat jij weet dat je jij bent. Het is eveneens de basis voor de manier waarop we de wereld om ons heen begrijpen en erover nadenken. Hier huizen je diepste overtuigingen over jezelf, die programma’s vormen in het onderbewustzijn.

De duistere kant van het Default Mode Network

In principe is het DMN dus nodig om een individu te kunnen zijn. Maar er kunnen problemen ontstaan als de eerder genoemde overtuigingen en programma’s je gaan beperken. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je altijd te horen hebt gekregen dat je dom bent, geen liefde waard bent of dat je niet zonder wiet of snoep kunt leven.

Dit wordt een ingesleten programma en de bijbehorende gedragingen en gedachten ga je als normaal zien. Dit kan leiden tot verslavingen, dwangstoornissen en depressies. In dat geval kan het DMN ervoor zorgen dat je eigenlijk geen controle meer hebt op je gedachten en overtuigingen. Uit onderzoek naar de hersenen blijkt dat bij dergelijke psychische aandoeningen het Default Mode Network veel actiever is dan bij mensen die hier geen last van hebben.

Het effect van psychedelica op de hersenen

Nu meer wetenschappers de potentie van psychedelica zien, worden er meer onderzoeken opgezet om erachter te komen wat het effect hiervan nu precies op de hersenen zijn. Een van de centra die hiermee bezig is, is het Centre for Psychedelic Research van het Imperial College in Londen. Uit onderzoek blijkt dat geestverruimende middelen, zoals psilocybine, de activiteit van het DMN sterk verminderen, zelfs zover dat het bijna niet meer actief is. De verbindingen die normaal gesproken via dit netwerk lopen, worden omgeleid. Hersengebieden die hier in normale omstandigheden dus niet voor gebruikt worden, worden dat nu wel.

Het effect van psychedelica op de hersenen is dus dat het invloed heeft op hoe je je ego ervaart. Tijdens een trip kan het ego zelfs helemaal wegvallen (de zogenaamde ego-dood). Het kan je aanzetten om je overtuigingen die je hebt over de wereld te veranderen. Ook je zintuigen werken anders doordat je hallucineert. Het kan lijken alsof je de wereld opeens op een frisse, nieuwe manier ziet. Analyseren, logisch denken, dat alles staat tijdelijk op een laag pitje.

Uit het onderzoek van het Imperial College blijkt dat een dosis LSD, psilocybine of DMT  een langdurig effect kan hebben op de psyche. Mensen geven aan jaren later nog de effecten te kunnen opmerken. Ze voelen zich meer verbonden met mensen, met de natuur, staan open voor nieuwe ideeën en inzichten en hun empathisch vermogen is groter geworden. De belangrijkste effecten waren echter dat de deelnemers minder last hebben van angst, verslavingen en depressies. Doordat tijdens het trippen het DMN deels werd uitgeschakeld, konden rigide denkpatronen worden doorbroken. Uit het onderzoek blijkt dat dit effect nog lang na het nemen van het psychedelische middel aanwezig blijft.

Onderzoek op mini-hersenen

Ook in Brazilië werd een bijzonder onderzoek  uitgevoerd om uit te zoeken wat het effect van psychedelica op de hersenen is. Hierbij werden geen proefpersonen gebruikt, maar gekweekte, menselijke mini-hersenen (dit worden cerebrale organoïden genoemd). Dit mini-brein werd blootgesteld aan 5-MeO-DMT, de stof die o.a. in ayahuasca zit. De wetenschappers kwamen erachter dat de drugs veranderingen teweeg brachten in de expressie van meer dan duizend eiwitten.

Opvallend was dat eiwitten die in verband werden gebracht met ontstekingen en hersenletsel, minder actief waren. Eiwitten die een rol spelen bij het vormen van nieuwe verbindingen, kwamen door het toedienen van 5-MeO-DMT juist meer tot expressie. Het lijkt erop dat de drug dus een beschermende rol kan spelen en ons brein flexibeler maakt.

Het is een fascinerend onderzoeksgebied en er zijn al grote stappen gezet. Het is echter toch belangrijk voorzichtig te zijn met conclusies. Het Braziliaanse onderzoek werd gedaan op kunstmatig gekweekte mini-hersenen. Een actief menselijk brein van normaal formaat is natuurlijk wel iets anders. Maar feit blijft dat het effect van psychedelica op de hersenen de moeite van het onderzoeken waard zijn. We kunnen veel baat hebben van het gebruik van psychedelica, zoals mescaline cactussen of magische truffels. Is het niet in een normale dosis, dan toch in een microdosis.